Sarawak Dibawah Pentadbiran Kalong Ningkan.

Pendahuluan

            Sarawak mempunyai sebuah masyarakat yang pelbagai. Kepelbagaian ini bukan hanya kerana Sarawak didatangi oleh kaum pendatang Cina dan India, tetapi juga disebabkan kewujudan asal pelbagai suku kaum tempatan yang merupakan peribumi Sarawak. Oleh hal yang demikian, parti politik memainkan peranan yang penting dalam membela hak setiap kaum. Parti politik yang mewakili etnik yang pelbagai ini mempunyai perbezaan dari segi ideologi dan matlamat perjuangannya. Antara salah satu aspek yang menarik dalam arena politik Sarawak adalah perpecahan dan gabungan parti politik.

Perkembangan politik negeri Sarawak terbahagi kepada empat. Pada tahun 1963-1969 orang Dayak telah memperolehi kuasa mereka untuk memerintah Sarawak dan zaman ini dikenali sebagai zaman hegmoni orang Dayak. Bermula pada tahun 1970 orang Dayak telah kehilangan kepimpinan mereka kepada penduduk bumiputera Islam dalam politik Sarawak. Di Sarawak, proses pilihan raya yang pertama telah diperkenalkan pada tahun 1959 dan diadakan secara berperingkat-peringkat. Pada ketika itu hanya sebuah parti politik sahaja yang terdapat di Sarawak iaitu parti SUPP. Pilihan raya kedua diadakan pada April hingga Jun 1963, pada ketika itu isu penubuhan Malaysia menjadi isu utama kempen. Perkara utama yang digunakan oleh parti yang bertanding dalam kempen pilihan raya adalah berkenaan kedudukan Sarawak dalam Malaysia. Pilihan raya 1963 sangat penting kerana keputusannya akan menunjukkan reaksi penduduk sarawak tentang penubuhan Malaysia kecuali parti SUPP, parti politik lain telah menyatakan persetujuan terhadap penubuhan Malaysia tetapi orang cina yang diwakili oleh SUPP tidak menyokong rancangan Malaysia. Hal ini menimbulkan kebimbangan bahawa SUPP yang begitu popular dalam kalangan penduduk cina kemungkinan membentuk kerajaan.

Akhirnya parti-parti politik yang pro Malaysia seperti PANAS, BERJASA, PESAKA dan SCA telah bergabung membentuk parti perikatan Sarawak. Walau bagaimanapun, penyatuan parti-parti politik tidak dapat dipertahankan sehingga akhirnya parti PANAS keluar maka pengaruh orang Melayu dalam SAP semakin berkurangan. Pilihan  raya 1963 diiadakan di peringkat Majlis Daerah  SAP telah memperoleh kerusi yang paling banyak berbanding dengan parti yang lain iaitu memperolehi 138 kerusi, PANAS 59 kerusi, SUPP 116 kerusi, BEBAS 116 kerusi. Jumlah kerusi yang dipertandingkan dalam pilihan raya tersebut ialah sebanyak 429 kerusi.

Tahap Pertama: Era Stephen Kalong Ningkan

Selepas pilihan raya telah berlaku perebutan untuk mengambil kerusi calon bebas. SAP berjaya memperolehi kebanyakan kerusi calon bebas. Manakala, di peringkat negeri SAP mendapat 27 kerusi. Daripada 27 kerusi itu, parti yang mendapat paling banyak kerusi adalah parti PESAKA  iaitu sebanyak 11 kerusi, SNAP 7 kerusi, BERJASA 6 kerusi dan SCA 3 kerusi. Manakala PANAS 4 kerusi, SUPP 5 kerusi dan BEBAS 3 kerusi. Selepas pilihan raya timbul persoalan yang berhak untuk menjadi ketua menteri Sarawak. Kalau mengikut pilihan raya, wakil PESAKA berhak menjadi ketua menteri Sarawak tetapi pada masa itu PESAKA tidak mempunyai pemimpin yang berkaliber. Oleh sebab itu, jawatan Ketua Menteri ditawarkan kepada parti SNAP iaitu Stephen Kalong Ningkan wakil orang Iban, dicalonkan juga Temenggung Jugah wakil PESAKA. Cadangan untuk melantik kedua-dua calon dayak ini tidak dipersetujui oleh Tunku Abdul Rahman kerana bagi Tunku jika Ketua Menteri Sarawak ialah orang dayak maka Yang Dipertua Negeri mestilah orang Melayu iaitu Tun Haji Openg. Temenggung Jugah dilantik menjadi Menteri Hal Ehwal Sarawak di kerajaan persekutuan. Bagaimanapun kerajaan yang diketuai oleh Stephen Kalong Ningkan menghadapi banyak masalah dalaman iaitu dalam negeri Sarawak dan juga masalah dengan kerajaan pusat serta parti Cina SUPP yang bukan ahli SAP. Dengan itu Stephen Kalong Ningkan tidak dapat berkongsi kepakaran orang Cina dalam kerajaan

Kerajaan dalam pentadbirannya tidak membawa banyak perubahan sama ada kemajuan mahupun projek yang dilaksanakan. Pada masa yang sama juga berlaku masalah antara parti-parti Melayu iaitu parti PANAS dan BARJASA, begitu juga antara parti bumiputera Islam dan bukan bumiputera Islam. Maka dalam keadaan ini beliau menghadapi masalah untuk mendapatkan kerjasama daripada semua parti yang ada di Sarawak. Malahan pemimpin BARJASA iaitu Abdul Taib Mahmud sentiasa mengkritik dasar-dasar dan pentadbiran yang Stephen Kalong Ningkan. Akhirnya Abdul Taib Mahmud disingkirkan daripada kabinet kerajaan Sarawak. Abdul Taib Mahmud membuat pakatan dengan pemimpin-pemimpin parti yang lain dengan mengadakan komplot sehingga Stephen Kalong Ningkan dapat disingkirkan daripada menjawat jawatan Ketua Menteri Sarawak. Selain daripada manghadapi masalah dalaman, Stephen Kalong Ningkan juga berhadapan dengan masalah dengan kerajaan pusat atau kerajaan persekutuan. Antaranya isu yang berkaitan dengan isu tanah.

Isu Tanah

Stephen Kalong Ningkan menghadapi masalah dengan kerajaan pusat iaitu berkaitan dengan isu tanah. Di Sarawak secara umumnya terdapat tiga ketogori tanah iaitu tanah campuran, tanah kawasan pribumi dan tanah kawasan pedalaman. Pada ketika itu sebahagian besar tanah negeri Sarawak adalah tanah pribumi dan tanah jenis ini tidak boleh dijual. Namun demikian, apabila Stephen Kalong Ningkan menjadi Ketua Menteri Sarawak beliau telah membentangkan dalam dewan negeri tentang cadangan untuk membuat perubahan terhadap undang-undang tanah Sarawak. Antaranya yang dicadangkan adalah supaya undang-undang tanah lama dilonggarkan agar tanah pribumi ataupun native land boleh dijualkan kepada penduduk bukan bumiputera seperti orang Cina untuk dibangunkan. Walau bagaimanapun, cadangan tersebut mendapat tentangan daripada parti PESAKA dan juga orang Melayu yang dipimpin oleh Abdul Taib Mahmud kerana bagi Taib Mahmud dasar Ketua Menteri itu bersifat pro Cina dan anti pribumi. Tindakan Stephen Kalong Ningkan dikatakan tidak menjaga hak bumiputera. Tambahan pula, usul pindaan undang-undang tanah ini juga telah dikemukakan oleh tokoh SCA, Teo Kui Seng. Dua hari selepas rang undang-undang telah dikemukakan, parti Barjasa, Panas dan Pesaka membentuk Perikatan Peribumi. Dengan pembentukan Perikatan Peribumi Sarawak ini, Abdul Taib Mahmud telah dipecat daripada kabinet Stephen Kalong Ningkan. Di peringkat persekutuan orang Melayu Sarawak telah berjaya mempengaruhi kerajaan pusat melalui Abdul Rahman Yaakob. Akhirnya isu tanah ini membawa tentangan kerajaan pusat terhadap tindakan Stephen Kalong Ningkan. Walaupun cadangan berkaitan dengan undang-undang tanah telah digugurkan pada Mei 1965, namun perasaan tidak puas hati tetap ada dalam kalangan penduduk Sarawak terhadap kerajaan yang diketuai oleh Stephen Kalong Ningkan.

Penggunaan Bahasa Melayu

Pentadbiran Sarawak yang diterajui oleh Stephen Kalong Ningkan tidak pernah putus-putus menghadapi masalah. Walaupun krisis undang-undang tanah telah pun selesai, namun timbul pula masalah yang berkaitan dengan penggunaan bahasa Melayu. Isu pelaksanaan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan juga menimbulkan perasaan tidak puas hati pemimpin kerajaan pusat terhadap Stephen Kalong Ningkan terutamanya perdana menteri Tunku Abdul Rahman. Tunku Abdul Rahman telah meminta supaya Stephen Kalong Ningkan memesatkan penggunaan bahasa rasmi negara iaitu bahasa Melayu agar dapat mempercepatkan proses integrasi antara rakyat di Semenanjung Malaysia dengan rakyat Sarawak serta selaras dengan dasar kerajaan pusat. Walau bagaimanapun, Stephen Kalong Ningkan tetap dengan pendiriannya dengan meneruskan penggunaan bahasa Inggeris, Iban dan Cina di Sarawak, khususnya dalam bidang pelajaran. Hal ini, disebabkan dalam Inter-Governmental Committee Report (IGC) Perkara 17, walaupun bidang pelajaran di bawah Senarai Persekutuan, namun sistem dan polisi pentadbiran di Borneo Utara dan Sarawak yang ada pada ketika itu terletak di bawah kawalan kerajaan negeri dan kerajaan pusat tidak boleh campur tangan melainkan kerajaan dengan persetujuan negeri.

Selain itu, menurut Perlembagaan Sarawak, Sarawak tidak dipaksa menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi dalam tempoh sepuluh tahun setelah pembentukkan Malaysia. Maksudnya dari tahun 1963 sehingga tahun 1983. Sarawak boleh membuat keputusan sama ada tidak menggunakan bahasa Malaysia selepas sepuluh tahun sekiranya penduduk Sarawak belum bersedia. Namun demikian pihak kerajaan pusat telah mendesak penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dengan alasan untuk menyatukan penduduk Malaysia dengan penggunaan satu bahasa. Tetapi cadangan Tunku Abdul Rahman yang bersifat kuku besi dan menekan pentadbiran beliau itu telah ditolak oleh Stephen Kalong Ningkan dengan menggunakan Perlembagaan Sarawak untuk menentang. Akhirnya tindakan Stephen Kalong Ningkan itu telah mengecewakan pihak Tunku Abdul Rahman kerana ternyata Stephen Kalong Ningkan tidak berhasrat untuk menerima usaha kerajaan pusat. Keadaan ini telah menimbulkan rasa kurang senang hati dalam kalangan pemimpin kerajaan pusat terhadap kerajaan negeri Sarawak yang diketuai oleh Stephen kalong Ningkan. Malahan Stephen Kalong Ningkan pada masa itu telah dilebelkan sebagai anti kerajaan persekutuan.

Isu Pengantian Pegawai British Dengan Pegawai Tempatan Dalam Perkhidmatan Awam Sarawak

Sejak kemerdekaan negeri Sarawak masih lagi bergantung kepada khidmat pegawai British. Dan pegawai-pegawai ini amat diperlukan untuk membantu kerajaan menjalankan pentadbiran negeri Sarawak terutamanya pegawai kanan British. Contohnya, penasihat-penasihat British, Setiausaha Kerajaan Negeri, masih dipegang oleh pegawai British selepas Sarawak mencapai kemerdekaan. Ini kerana di Sarawak pada ketika itu masih kekurangan rakyat tempatan yang berpendidikan tinggi yang layak untuk menjawat jawatan. Bagaimana pun, bagi kerajaan pusat kehadiran pegawai-pegawai British boleh menggugat dan menjejaskan usaha kerajaan untuk mewujudkan perpaduan, maka pihak kerajaan pusat mencadangkan supaya pegawai dari semenanjung Tanah Melayu dihantar ke Sarawak untuk mengambil alih peranan pegawai British. Namun cadangan itu tidak dipersetujui oleh Stephen Kalong Ningkan dan beliau berpendapat bahawa usaha kerajaan pusat itu akan menjejaskan kebebasan dalam perkhidmatan awam negeri Sarawak. Di samping itu, Stephen Kalong Ningkan juga berpendapat sekiranya penguasaan pegawai dari semenanjung jika tidak dibendung akan membataskan peluang generasi akan datang Sarawak dalam menguasai pentadbiran awam negeri Sarawak.  Maka keadaan ini menimbulkan rasa tidak puas hati dalam kalangan pemimpin kerajaan pusat terutamanya Tunku Abdul Rahman dengan kerajaan Stephen Kalong Ningkan. Tunku Abdul Rahman mengganggap bahawa punca yang menyebabkan kaum Dayak berani mengeluarkan sesuatu kenyataan adalah disebabkan pengaruh pegawai British. Adalah sangat mustahil bagi kaum Dayak yang hanya mendapat pendidikan sekolah rendah membuat kenyataan berkenaan jika tidak mendapat nasihat daripada pegawai British. Tindakan Stephen Kalong Ningkan yang tidak mahu menggantikan pegawai British dengan pegawai dari semenjung dilihat sebagai satu usaha Stephen Kalong Ningkan yang masih mahu mengekalkan pemerintahan British di Sarawak.

Krisis 1966

Isu-isu ini telah membawa krisis pada 1966 di mana Abdul Taib Mahmud telah berjaya mempengaruhi ahli-ahli majlis negeri untuk menjatuhkan kerajaan yang diketuai oleh Stephen Kalong Ningkan. Abdul Taib Mahmud telah berjaya mendapat tandatangan dan sokongan daripada 21 orang ahli Majlis Negeri menyokong cadangan Taib Mahmud menjatuhkan Stephen Kalong Ningkan. Mereka menandatangani surat tidak percaya terhadap pentadbiran Stephen Kalong Ningkan. Kumpulan yang menandatangani surat tidak percaya yang terdiri daripada 21 orang telah pergi ke Kuala Lumpur berjumpa dengan Tunku Abdul Rahman. Dan Tunku Abdul Rahman pada masa yang sama tidak berapa suka dengan Stephen Kalong Ningkan kerana beberapa isu dan tiada pandangan yang baik terhadap corak pentadbiran Stephen Kalong Ningkan.

Akhirnya, kumpulan itu meminta Yang Dipertua Negeri Sarawak Tun Haji Openg untuk memecat Stephen Kalong Ningkan sebagai Ketua Negeri Sarawak. Yang Dipertua Negeri menemui 21 orang ahli majlis negeri tadi dan akhirnya beliau meminta nasihat peguam negara dan menggulingkan Stephen Kalong Ningkan dipecat daripada jawatannya. Kerajaan Pusat mengambil keputusan untuk meminta yang dipertuan Agong mengumumkan pindaan Perlembagaan Sarawak yang membolehkan Yang Dipertua Negeri bersidang kemudian mempunyai kuasa memecat Ketua Negeri. Tunku Abdul Rahman tidak berdiam diri, beliau sangat menginginkan Stephen Kalong Ningkan disingkirkan daripada terus menjadi Ketua Menteri Sarawak. Beliau telah mengambil tindakan dengan menggunakan kuasa yang ada padanya dengan mengarahkan Gabenor Sarawak melucutkan jawatan Stephen Kalong Ningkan dengan merujuk Perkara 7(1) Perlembagaan Negeri Sarawak. Maka akhirnya hasrat dan cita-cita Tunku Abdul Rahman untuk menyingkirkan Stephen Kalong Ningkan daripada kabinet kerajaan negeri Sarawak berjaya. Stephen Kalong Ningkan telah membawa parti SNAP keluar daripada parti perikatan Sarawak. Jawatan Ketua Menteri diganti oleh Penghulu Tawi Sli yang juga seorang Dayak berketurunan Iban, mengantikan jawatan ketua menteri sementara sebelum pilihan raya iaitu pada 17 Jun 1966. Namun demikian, Stephen Kalong Ningkan tidak puas hati. Beliau membawa kesnya ke MahkamahTinggi Borneo. Dalam perbicaraan tersebut, mahkamah telah memutuskan bahawa tindakan Gabenor Sarawak tidak sah disisi undang-undang kerana Gabenor telah bertindak di luar kuasanya. Dalam masalah tersebut Yang Dipertua Negeri Sarawak tidak mempunyai kuasa untuk memecat Ketua Menteri. Seterusnya perbicaraan diadakan dan akhirnya Stephen Kalong Ningkan dilantik semula menjadi Ketua Menteri Sarawak. Setelah dilantik menjadi Ketua Menteri semula Stephen Kalong Ningkan meminta supaya kemasukan Sarawak ke dalam Malaysia perlu dikaji semula.Beliau juga meminta pilihan raya perlu diadakan sekali lagi di Sarawak supaya rakyat dapat menentukan kedudukannya.Kesan daripada tindakan tersebut telah menyebabkan kerajaan pusat yang diterajui oleh Tunku mencetuskan ketegangan dan berasa tercabar serta tidak puas hati. Sehinggakan darurat diadakan di Sarawak pada 15 Ogos yang diistiharkan oleh yang Dipertua Agong dengan alasan kerajaan ningkan mendapat sokongan SUPP yang sering dikaitkan dengan komunis yang mengancam keselamatan Sarawak.Pengistiharan darurat di negeri Sarawak ini sebagai satu langkah untuk memecat Stephen Kalong Ningkan dan pilihan raya 1968 ditangguhkan.Kemudian meminda perlembagaan negeri Sarawak dengan memberi kebenaran kepada Yang Dipertua Negeri Sarawak untuk memecat Ketua Menteri. Dengan pemecatan kali ini beliau tidak dapat mengembalikan kedudukannya.1966 Ningkat dipecat daripada jawatannya sebagai ketua menteri Sarawak dan Tawi Sli dilantik sekali lagi menjadi ketua Menteri Sarawak yang ke dua.


Berkongsi Dan Saling Memperbetulkan :)